Có lẽ bất
kỳ ai trong chúng ta đều đã một lần thử một cốc nước sâm mát lạnh trong những
ngày hè nóng nực. Nhưng ít ai biết một trong những nguyên liệu làm ra nó lại
chính là rễ cỏ tranh, một loại cây dại mà trước đây vẫn bị xem như là “kẻ thù
của nhà nông”. Và lợi ích của nó không dừng lại ở một cốc nước mát giải nhiệt.
Vị thuốc quý từ
2.000 năm trước
Những xe nước sâm
lạnh bên đường từ lâu đã là hình ảnh quen thuộc của đường phố và những cốc nước
sâm ngọt mát đã đi vào ký ức của mỗi người khi nghĩ đến thành phố nhiệt đới
nhiều nắng, sôi động này. Không chỉ mang lại thu nhập cho các hàng nước giải
khát, những cốc nước sâm lạnh còn là nguồn sống của không ít người dân mưu sinh
bằng nghề đào rễ cỏ tranh.
Một người dân sống
tại P.15, Q.8, Tp.HCM, nơi có gần 40 hộ dân sinh sống bằng nghề đào rễ tranh
hàng chục năm nay cho biết: “Rễ cỏ tranh có nhiều đốt như đốt mía và có vị
ngọt. Nước nấu từ rễ cỏ tranh giúp thông tiểu, giải nhiệt, giải khát, giải độc.
Còn khi nấu cùng với mía lau, rau bắp thì sẽ thành nước sâm, vẫn bán ở hè phố”.
Rễ cỏ tranh màu từ
trắng ngà đến vàng nhạt, có nhiều đốt, xung quanh có các lá vẩy và rễ con. Trong
rễ tranh có 18% là đường (cả đường glucose và fructose), đó là lý do vì sao rễ
loại cây này lại có vị ngọt; cùng với các loại acid citric, malic, tartatric,
oxalic, triterpene methylethers, arundoin và cylindrin.
Chẳng phải đến bây
giờ người ta mới biết đến những lợi ích của nó, rễ cỏ tranh đã được dùng làm
thuốc từ 2.000 năm trước và là vị thuốc được ghi đầu tiên trong sách Bản kinh.
Ngoài ra nó còn có mặt trong rất nhiều cuốn y thư cổ khác như Danh y biệt lục,
Bản thảo kinh sơ, Đắc phổi bản thảo, Bản thảo cầu chân. Cỏ tranh có ở nhiều
quốc gia và ở mỗi nước, nó lại được dùng để chủ trị các loại bệnh khác nhau. Ở
Cambodia, rễ tranh được kết hợp với vài loại thảo mộc khác để trị bệnh trĩ. Ở
Trung Quốc, rễ loại cây này được dùng để hạ sốt, trị nôn mửa, phù thủng. Còn
người châu Phi lại dùng cỏ tranh để trị bệnh lậu và các rắc rối ở đường tiết
niệu.
Khi dùng làm
thuốc, bạn phải cắt bỏ phần rễ nằm trên mặt đất, chỉ lấy phần rễ nằm dưới mặt
đất, bổ sạch bẹ, lá, rễ con. Đông y gọi rễ cỏ tranh là mao căn. Từ rễ cỏ tranh
nguyên bản, tùy theo cách bào chế và mục đích chữa bệnh, vị thuốc này có thêm
những tên gọi khác nhau. Rễ cỏ tranh tươi, rửa sạch, thái nhỏ thì được gọi là
sinh mao căn. Rễ cỏ tranh tẩm nước cho mềm rồi cắt thành đoạn, phơi khô, sàng
bỏ chất vụ thì được gọi là bạch mao căn. Lấy bạch mao căn cho vào nồi sao cho
thuốc chuyển sang màu đen, bỏ ra phơi khô thì được mao căn thán.
Mát gan, lợi
thận
Theo Đông y, rễ cỏ
tranh vị ngọt, tính hàn nên có tác dụng thanh nhiệt, giải khát rất tốt. Nó còn
giúp tiêu ứ huyết, lợi tiểu tiện, thanh phế vị nhiệt; chủ trị các chứng như
chảy máu cam, tiểu ra máu, bí tiểu.
Còn theo y học
hiện đại thì rễ cỏ tranh có tác dụng làm đông máu nhanh, bột mao căn làm rút
ngắn thời gian hồi phục calci của huyết tương ở thỏ thực nghiệm. Về tác dụng
lợi tiểu, y học hiện đại đã chứng minh bằng các thí nghiệm trên thỏ. Y học hiện
đại cho rằng tác dụng này có liên quan đến hệ thần kinh hoặc do thuốc có chứa
muối kali. Ngoài ra thuốc sắc từ rễ cỏ tranh còn có tác dụng ức chế vi khuẩn,
mà cụ thể là khuẩn Flexner và Sonnei gây ra bệnh kiết lỵ ở người. Nhưng có lẽ,
tác dụng được nhiều người nhắc đến nhất ở loại thảo dược này chính là hỗ trợ
điều trị bệnh thận.
Lương y Huyên Thảo
(Hà Nội) trong một bài giới thiệu về vị thuốc này chia sẻ: Các nghiên cứu lâm
sàng tại Trung Quốc cho thấy, rễ cỏ tranh có tác dụng tương đối tốt trong việc
hỗ trợ điều trị viêm thận cấp, giúp rút ngắn thời gian điều trị. Đối với viêm
thận mạn tính, rễ cỏ tranh với tác dụng lợi niệu, tiêu thũng và hạ huyết áp
nhất định. Những người gan yếu do hút
thuốc, uống rượu bia nhiều hoặc các rắc rối về chức năng gan, có thể dùng các
bài thuốc từ rễ cỏ tranh để thanh lọc, giải độc, làm mát gan. Mao căn cũng có
thể nấu với thịt lợn nạc để làm thành món ăn bài thuốc.
Và nhiều công
dụng khác
Không chỉ dùng để
hỗ trợ điều trị các bệnh về gan thận, rễ cỏ tranh còn có mặt trong nhiều bài
thuốc khác như: chảy máu cam, hen suyễn, lợi tiểu, tiểu ra máu (do nhiễm trùng đường tiết niệu),…
Lưu ý: Người hư hỏa, phụ nữ mang thai không nên
dùng rễ cỏ tranh.
(Nguồn: Bình Nguyên)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét